Jurnal Tradisi Golok-Golok Mentok ing Kudus

Tradisi Golok-Golok Mentok ing Kudus

Maysita Christy Pramandari

Program Studi Bahasa dan Sastra Jawa, Universitas Negeri Semarang, maysitatata@gmail.com, 089605241214

                  Kata kunci : tradisi, golok-golok mentok, maulid nabi, kudus                

ABSTRACT

Tradhisi Golok-golok mentok yaiku tradhisi turun-temurun sing ana ing daerah Kudus, Jawa Tengah. Tradhisi ini dilakoni kanggo mengeti dina Maulid Nabi Muhammad SAW. Tujuane yaiku supaya luwih tresna marang Nabi Muhammad SAW lan kanggo nambahi iman lan takwa marang gusti Allah SWT. Babagan sing dianggo bahan penelitian yaiku 1. Masyarakat 2. Prosesi 3. Tujuan. Tradisi iki iseh dianakake ana ing separo desa ana ing Kudus. Babagan sing perlu di undhakake yaiku nambahi minat para warga kang ana ing Kudus kanggo melu nglestariake budaya sing ameh ilang iki. Sadare para warga kanggo melu nglestariake budaya asli kudus diundhakake, uga kebijakan pemerintah sing melu nglestariake budaya asli Kudus. Yen babagan iki iso kewujud, budaya golok-golok mentok bakal diwariske nganti turun-temurun ora wedi katut arus globalisasi.

PENDAHULUAN

LANDASAN TEORITIS

Golok-golok mentok yaiku tradhisi masyarakat muslim, padha ngumpul ana ing masjid utawa musholla kanggo mengeti Maulid Nabi Muhammad SAW. Tradisi iki umume dilakoni bocah-bocah wadon sing padha gawa keranjang cilik (nanya) sing digawe saka pring lan diwenehi pewarna abang lan ijo. Nanya biasane diiseni beras ketan sing dhuwure diwenehi srondeng utawa abon. Ana uga sing ngisi nanya karo sego kering, sego gudangan utawa jajanan pasar. Golok-golok Mentok duweni lagu sing khas, lagune kaya ngene, “golok-golok menthok, selametane bocah wedok, cah lanang, ra entuk njanthok, nek njanthok udele ketok”. Miturut teori, nanya sing gawa lan sing oleh ngijolake mung bocah wadon wae, nanging kasunyatane bocah lanang oleh gawa nanya lan ngijolake karo liyane. Pas acara wis mulai, siji bocah gawa nanya kurang luwih 4-5 nanya banjur digawa ing masjid utawa musholla lan dikumpulake dadi siji kanggo didongani karo para sesepuh. Banjur acarane wis bar, nanya sing digawa oleh diijolake kanggo nanya liyane. Golok-golok Mentok sejahtine duweni niyatan supayane masyarakat utamane bocah-bocah luwih tresna marang agama islam lan ileng laire Nabi Muhammad SAW.

METODE PENELITIAN

A.       Hasil Observasi

1.             Papan panggonan lan wektu

Penelitian iki dianakake ing Perum Sumber Indah 1 Desa Tenggeles. Wektu penelitian dianakake, 3 Januari 2015 jam 17.00 nganti 19.00 WIB.

2.             Populasi

Populasi ana ing penelitian yaiku masyarakat Perum Sumber Indah 1 Desa Tenggeles. Jumlahe kurang luwih 120 wong sing melu partisipasi ana acara Golok-golok mentok. Kanggo kyai ana 5 wong sing ditugasi mimpin donga, barjanji, lan kirim donga utawa yasin tahlil.

3.             Pengambilan Data

Dokumentasi dianggo nambahi instrumen angket karo dudohi data ana ing lapangan sing wis ana. Dokumentasi ana ing penelitian iki yaiku dokumentasi Golok-golok mentok.

         4.      Pembahasan

Saka penelitian sing wis dilakoni, wenehi kesan sing positif kanggo masyarakat muslim. Para masyarakat antusias banget melu acara Golok-golok mentok, sing utama bocah-bocah umur 5-10 taun. Golok-golok mentok yaiku tradhisi sing duweni akeh sisi positif, yaiku :

-          Silahturahmi

Sak liyane kanggo mengeti acara Maulid Nabi Muhammad SAW, masyarakat uga bisa padha silahturahmi. Masyarakat bisa ngakrabake awake dhewe marang bocah-bocah, nganti wong tuwa. Babagan iki isa gawe masyarakat ing daerah kuwi padha bisa menghargai lan ngurmati wong liyane.

-          Nambah Iman lan Takwa

Masyarakat sing melu acara lan sing melu nglestariake tradhisi bisa nambahi iman lan takwa marang gusti Allah SWT, lan luwih tresna marang Nabi Muhammad SAW. Babagan iki bisa positif  kanggo masyarakat muslim, utamane kanggo bocah-bocah sing lagi padha nata masa depane.

-          Nglestariake Tradhisi

Kanggo nglakoni tradhisi iki nganti sregep lan diwarisake marang anak putune, tradhisi bakal terus dianakake nganti ora wedi yen besuk bakal katut karo arus globalisasi.

PENUTUP

Golok-golok metok yaiku tradhisi sing dianakake tiap taun pisan kanggo mengeti dina laire Nabi Muhammad SAW. Tradhisi iki duweni tujuan supayane masyarakat bisa luwih tresna marang Nabi Muhammad lan nambahi iman lan takwa marang Allah SWT. Bocah-bocah uga melu nglestariake tradhisi iki, amarga umume bocah-bocah sing gawa nanya, banjur didongani karo para sesepuh ning daerah dhewe-dhewe. Banjur diijolake karo nanya sing liyane.

Tradhisi Golok-golok mentok ing daerah Kudus isih mlaku nganti apik. Nanging merga anane globalisasi, tradhisi iki saya suwe saya ilang. Babagan sing kudu diundhakake yaiku nambahi minat masyarakat Kudus kanggo melu nglestariake budaya sing ameh punah iki. Sadare masyarakat kanggo nglestariake budaya asli daerah kudu diundhake. Iya uga pemerintah sing kudu melu andil ana pelestarian budaya asli daerah Kudus. Yen babagan iki iso mlaku, budaya golok-golok mentok bakal bisa diwarisake nganti turun-temurun nganti ora wedi katut arus globalisasi.

SARAN

Tradisi Golok-golok mentok yaiku warisan nganti turun temurun. Muga-muga generasi penerus isa melu nglestariake lan ngrameake acara Golok-golok mentok supaya bisa dikenal karo wong liyane, yen Golok-golok mentok iku tradhisi unik sing asale saka Kudus, Jawa Tengah.

DAFTAR PUSTAKA

http://www.majalahopini.com/2015/03/19/golok-golok-menthok-kearifan-lokal-yang-tergerus-zaman/

http://www.kompasiana.com/srisubekti_astadi/golok-golok-menthok-tradisi-peringatan-maulid-di-kudus

SULUK SEH NGABDUL SALAM (artinya) 2

21. Yen sampeyan wis kroso kasepen, ing lafal saka "hu" rasa yen kita wis cedhak sing kita nyembah lan memuji, anggere kita isih manggon ing donya iki.22. Yen mirsani, sing bakal dibutuhake kanggo dadi apik, amarga utusan bener Allah.23. tembung saka Allah, punika "sira wa al-isanulapal anasirihi", kang tegese iku kabeh manungsa padha.24. Arep duwe rasa sethitik sanadyan, wis kenthekan kabeh ana apa-apa kiwa. Embun, karakter, iman, lan panginten kabeh iku asalé saka ing bakdarolah.25. Ngerti, hayatilah nalika maca al-Fatihah. Lan yen resapilah ndhuwur ubunmu, ana raos arahim arahman sing lungguh.26 Nalika sampeyan lagi ing negara mabur, aran "Alhamdulillahi" punika cahya lan "Rabill Alamin" wis urip lan ambegan.27 Nalika lafal "Rahman abang yaumiddin Maliki" sing bakal aran ora adil ing bagéan dhadha, lan kaya deg-degan sing ngerti sing duwe dosa.28. Nalika lafal saka "wa nakbudu iyya kanashtaim, ihdinas" sampeyan bakal nemokake sing anggota awak kayata weteng lan tangan bakal minangka dikuwasani.29 Nalika lafal "Mustaqim siratal, Latin siratal", sampeyan bakal bisa kanggo aran lan mbedakake antarane apa hak lan apa salah.30 Nalika lafal saka "lan tentrem-rahayu amta dadi, waladalin" ngrasa soko manggoni wentis pedhet.31 "Amin" kanggo nutupi pandonga sing liwat, kabeh bali menyang awake dhewe, tau ninggalake shalat.32 Apa kowe ora wani ninggalake layang Fatihah, sawise maca iki, banjur awak bakal aran luwih apik.33 Sampeyan kudu dadi tandha kanggo èlmu cacat, dadi bisa kanggo Ngurutake mau. Ing pandonga ngandhut papat prakara.34 Senadyan pocapan cublak, nanging aran wayahe sing maca, lan fasih maca al-Fatihah.35 Ing ayat al-Fatihah sing nang awak, kanggo ngelingake sing ora lali sholat.36 Aja aran sing duwe urip langgeng. Elinga, padha ora aran sing bebas nindakake.37 Yen elinga sujud marang Allah. Nalika penghayatanmu kanggo bakal rampung, kowe aran duwe wedi. Kita bakal njagong taqhiat.38 Apa sampeyan mikir wis wareg kabeh donya. Kabeh iki mung sak wentoro, amarga mripate Gusti Allah iku tanpa gina.39 Sawisé shalat kanggo mulihake atine kaya kabeh. Bumi, angin, banyu, lan cahya mencorong. Tangan para peladèn sing padha takon kanggo sholat, salah siji pangapunten utawa jaluk.

SULUK SEH NGABDUL SALAM (Artine)

Pocung1. Katon saka kadohan wong enom sing kapandeng cemlorot padhang, teka kanggo Purwasari. Asmane Rahaden Purwagupita2. tumindak apik, ora gampang pundung, pepek lan responsif. Teka ana amarga sing dikirim dening bapake.3. Ing wayah awan ana ing ngarep dalan, kanggo ngobrol karo Seh Ngabdul Salam.4. "Wayah awan ngene kok teka mrene?" Wangsulane Rahaden "Kula rama penasaran, karo artine saka Kitab Ahyatul Mahran".5. Diskusi pitu sadurungé kasus, Jeneng lan iman pitu-wektu.6. "Duh banjur apa apa tumindak sabanjuré, aku nyuwun pituduh", ngandika Rahaden. Tinampik sembahyang ngomong, "Oh tetep sinau dadi wong apik".7. Iku perumpamaan saka isi donya, ana gedhe lan sawetara cilik, nanging kabeh padha wangun beda.8. alam uga beda-beda, ana ala lan sawetara apik, sawetara sing andhap asor, ana sing apik, ana uga sing elek.9. bumi kabèh ana beda ketoke, ana conto cilik bagéyan pitik, sanajan werno-werno werna sing nanging tetep pitik kewan.10. wangun asmane, sanajan iku sethitik amba, lan ketoke ora padha, iku isih ora alam padha.11. Asal nggawe wangun, jeneng sing padha, nggawe padha. Jeneng liya utawa liyane sing bakal nggawe prabédan kualitas.12. njejegaké iman punika wangun pangapunten, kanggo larang regane. Ana apa-apa kaya iku, lan mung Gusti Allah iku Maha Agung.13. Panjenenganipun salah siji saka ngatur. Yen kowe perang iku, banjur kabèh Semesta bakal rusak, lan kabeh crita urip.14. Ana kaloro lan katelu, mung siji. Kabeh sing ana ing bumi, iku anggone padha sujud marang Gusti Allah.15. Minangka mata bisu nonton, ndeleng werno-werno, lan bisa nganggo, nalika aku weruh kabeh prilaku lan prilaku kabèh Semesta saka alam semesta.16. Iku kudu ngati-ati ing prilaku, ing alam semesta iki. Siramilah karo Islam.17. Urip lan sembahyanglah sampeyan, katon ing tangan sing takon kanggo shalat, mugia sing memuji lan sembahyang.18. Sampeyan uga kudu ngelingi sing kita kabeh arep ketemu pati.19. Nalika sawise kabeh mati, lan ing antarane wong mati ditangekake, padha bakal nyembah marang Gusti Allah lan bakal padha dadi siji ing alam Barzah.20. Yen cening ngastawa, hayatilah. Yen bakal maca takbir, sampeyan bakal nemokake yen iku migunani. Mungkasi ing lafal Allah Akbar.